زنبورستان و زنبورداری

نیمه دوم زنبورداری بهمن ماه در ایران معمولا گل های درختان بیدمشک باز می شوند.

هنگام زنبورداری بهمن ماه در شمال ایران متاسفانه همه ساله پس از باز شدن شکوفه ها سرما دوباره برمی گردد و برف و باران شکوفه ها را خراب و زنبورها را از گرده های پر ارزش آن محروم می کند.برای جلوگیری ازاین اتفاق همراه باز شدن گل های درختان بیدمشک زنبورها نیز در یک روز آفتابی خوشه زمستانی را بهم زده دوباره فعالیت سالیانه اشان را از سر می گیرند یعنی از زندگی غیرفعال به زندگی فعال قدم گذاشته و زندگی عادیشان را دوباره شروع می کنند. کارگران که تاکنون در گرمای حدود 20 درجه زندگی می کردند با خوردن عسل زیاد گرمای داخلی کندو را بالا برده و به 35 درجه می رسانند. در این وضع ملکه اولین تخم ها را داخل سلولها گذاشته و طبق روال کار از این به بعد هم هر روز به تعداد تخم هائی که می گذارد می افزاید. ملکه زمانی تخمگذاری می کند که گرمای داخلی به 35 درجه برسد. زنبورها با خوردن عسل فراوان قادرند گرمای داخلی کندو را تا این حد بالا ببرند. نتیجه ای که می توان گرفت اینست که در اواخر این ماه مصرف عسل ناگهان خیلی زیاد می شود. برای کمک به جمعیت اگر قاب عسل موجود نبود که داخل کندو آویزان کرد مقداری خمیرشیرین روی قاب ها می گذارند ولی بهتر است روی قاب ها یک صفحه نایلونی پهن کرد تا اگر خمیرشیرین در اثر گرمای داخلی کندو شل شد روی کف کندو نریزد. و در صورت لزوم این کار را چندبار تکرار نمود.

 

مهمترین کار زنبوردار در زنبورداری بهمن ماه :

این است که باید سعی کند ، کندوها را گرم نگهدارد تا ملکه بتواند روزانه هر چه بیشتر تخم بگذارد. گذاشتن پارچه روی قابها لازم است. این کمک بزرگی به جمعیت در گرم شدن و گرم ماندن است که زنبورها حق الزحمه زنبوردار را سه ماه با بار آوردن و عسل دادن از شکوفه های درختان میوه حداکثر در اردیبهشت و خرداد ماه می پردازند و بدین وسیله از وی تشکر می کنند. زنبور دارانی که از گرم کردن و تغذیه زنبورها در این ماه کوتاهی می کنند خودشان را از یک محصول عسل جالب عقب می اندازند چون در اثر عدم تغذیه در زنبورداری بهمن ماه جمعیت ها ضعیف مانده و ناچار می شوند که شهد شکوفه های درختان میوه را صرف رشد و نمو داخلی خودشان کنند تا قوی شوند و بتوانند از گل هائی که از اردیبهشت ماه به بعد شهد می دهند عسل بیاورند. بنابراین تکرار می کنم که زمان تغذیه تقویتی جمعیت ها در زنبورداری بهمن ماه و اسفند است همان طوری که زمان تغذیه تحریکی و زمستانی آنها مرداد و شهریور می باشد.

زنبورها در زنبورداری بهمن ماه چگونه ژله رویال برای تغذیه لارو ها درست میکنند؟

شاید سوال پیش آید که در زنبورداری بهمن ماه تنها گیاهی که گل می دهد بیدمشک است که معمولا باید تمام مواد غذایی را در اختیار کارگران بگذارد تا با آن بتوانند به وسیله غده شیری که در سرشان وجود دارد ژله رویال برای تغذیه نوزادان درست کرده و ترشح کنند ولی در نقاطی مثل شمال ایران اغلب سال ها باران و برفی که بعد از شکفتن گل های بیدمشک سر می رسند باعث خراب و غیر قابل استفاده شدن گرده ها و شهد آن می گردد. پس زنبور عسل در این حالت از چه منبعی قادر است شهد به ویژه گرده گل را که در این ماه تنها منبع پروتئینی طبیعی برای زنبور عسل است و بدون آن ترشح ژله رویال و در نتیجه تغذیه و رشد لاروها غیرممکن می باشد تهیه نماید.
پاسخ این سوال همان طوری که قبلا هم کم بیش داده شده اینست که همه زنبورهائی که از اواخر مرداد به بعد متولد می شوند مقدار زیادی گرده گل، چه از طبیعت و چه از ذخایر موجود درشان ها می خورند. این گرده های گل در بدنشان تبدیل به مواد پروتئینی و چربی شده در زیر جلدشان ذخیره می گردد در بهمن و اسفند که مورد نیاز است این مواد از راه خون به سمت غده های شیری حرکت کرده و در آنجا پس از پرورش یافتن تبدیل به ژله رویال به رنگ شیری شده از راه دهان و خرطوم داخل سلول ها ریخته می شوند تا لاروها با آن تغذیه شوند. حدود 50 درصد از مواد متشکله ژله رویال یا ژله شاهانه مواد پروتئینی است 15 درصد آن انواع چربی ها و 20 درصدش را قندها تشکیل می دهند. بقیه اش از اسیدهائی هستند که هنوز ناشناخته مانده اند. درون  ژله ی رویال انواع ویتامین ها و مواد کانی که برای رشد طبیعی لاروها لازم هستند وجود دارند.

چگونه در زنبورداری بهمن ماه از وضع داخلی کندو آگاه شویم؟

هرگاه سوراخ پرواز کندو سراسری باشد و به موقع یعنی در مهر ماه یک صفحه نایلونی و یا بهتر یک تخته سه لا در کف کندو گذاشته شده باشد حالا با بیرون کشیدن آن از داخل کندو تمام تاریخ زندگی زمستانی جمعیت را می توان به راحتی خوانده و از وضع کنونیش آگاه شد و بدون اینکه نیازی به باز کردن باشد. با مشاهده چند زنبور مرده روی تخته می توان از ضعف و یا قدرت جمعیت آگاه شد. آخرین نقطه ای که موم های ریز ریز شده ریخته اند محلی است که زنبورها هم اکنون در آن نقطه اقامت دارند. در محلی که موم های ریز ریز شده ی بیشتری موجود باشد محلی است زنبور ها هم اکنون در محل اقامت دارند . مقدار موم ریز ریز شده نشان دهنده مقدار غذائی است که زنبورها تا به حال خورده اند. هر چه بیشتر باشد جمعیت غذای بیشتری مصرف نموده و چه بسا به تغذیه فوری نیاز داشته باشد. در این وضع یک الی دو کیلو خمیرشیرین روی یک صفحه نایلون گذاشته و درست همانجائی که زنبورها هستند روی قاب ها می گذارند. نایلون نباید تمام قاب ها را بپوشاند تا زنبورها امکان دسترسی به خمیرشیرین داشته باشند. جمعیت آن را در مدتی حدود 2 الی 3 هفته می خورد. بعد از آن می توان جمعیت را با شربت و یا شان عسل نسبتا گرم شده تغذیه نمود.
پیدا شدن مقدار زیادی شکرک در زنبورداری بهمن ماه نشان آنست که جمعیت تشنه است و به آب نیاز دارد.

 دیدن جسد ملکه ، زنبوردار را از بی ملکه بودن آگاه می کند. در این زمان از سال و در زنبورداری بهمن ماه 2 کار می توان کرد:

• اگر ملکه هائی ذخیره شده باشند یکی از آنها را در قفسه گذاشته در اختیار جمعیت قرار داد.
• در اولین فرصت جمعیت را با جمعیت دیگر متحد کرد.

پیدا شدن جسد زنبورهای نر روی تخته در زنبورداری بهمن ماه می تواند نشان دهنده یکی از این دو وضع باشد.

• نطفه موجود در کیسه ذخیره ملکه تمام شده و وی به ناچار تخم نر می گذارد. در این صورت ملکه باید هر چه زودتر حذف و به وسیله یک ملکه جفتگیری کرده جوان با استفاده از روش بهاری جانشین گردد.
• ملکه مدتهاست مرده و کارگران تخمگذاری می کنند. چنین جمعیتی معمولا دیگر قابل بهره برداری نیست و به محض گرم شدن هوا باید آن را از بین برد بدین طریق که کندو را به فاصله حدود 100 متر برده و از زنبورها خالی نمود. در نقطه ای که سابقا همین کندو قرار داشت کندوئی نگذاشت تا زنبورهای جمعیت نر جایی برای اقامت پیدا نکرده و کاملا متفرق گردند و از بین بروند و هم از شرشان راحت شود

برای آگاهی از وضعیت کندو در زنبورداری بهمن ماه چه باید کرد ؟

در زنبورداری بهمن ماه اگردرهوای نسبتا ملایم جلوی سوراخ پرواز ، زنبورها سرگردان این طرف و آن طرف بروند و نتوانند پرواز کنند احتمال این که جمعیت به بیماری نوزما مبتلا باشد وجود دارد. البته بررسی زیادتر و آزمایشگاهی لازم است و یا زنبوردار می تواند این بیماری را بدون میکروسکوپ تشخیص دهد .
در زنبورداری بهمن ماه به محض بالا رفتن گرمای هوای 8 درجه در سایه به سرعت و مثل ماه های قبل ، پرواز دفع مدفوع انجام می گیرد. چنانچه زنبورهای بعضی از جمعیت ها ، کندوهایشان را ترک ننمایند معمولا جای نگرانی نباید باشد. آنها قبلا این کار را انجام داده و دیگر نیازی به آن ندارند.
در زنبورداری بهمن ماه اگر روی تخته پرواز زنبورهائی در حال آوردن گرده گل به کندو دیده شوند، نشانه آنست که ملکه آن جمعیت در حال تخمگذاری است و این کار را مدتی است که شروع کرده است. این موضوع مهمی است که ، زنبوردار باید همیشه در زنبورداری یادش باشد. در زنبورداری بهمن ماه بعداز پایان پرواز دفع مدفوع ، غروب همان روز زنبوردار بررسی خوبی از وضع داخلی جمعیت ها می تواند انجام دهد که به صورت زیر:

• برای آگاهی از سلامت جمعیت می توانید گوش خود را به یکی از دیواره های کندو بچسبانید.
• با ضربه ای نسبتا ملایم به دیواره کندو ، با پشت انگشت ها  و یا با کمی فوت کردن از راه سوراخ پرواز به داخل کندو، میتوان صدائی کوتاه از زنبورها  شنید که بیانگر سالم بودن جمعیت است
  اگر  تعدادی زنبور دیدید که تعدادی زنبور به صورت سرگردان روی تخته پرواز بی هدف به این طرف و آن طرف می روند، گوش خود را به دیواره کندو بچسبانید ، اگر صدای گریه زنبور ها شنیده شد آن جمعیت معمولا ملکه ندارد . به چنین جمعیتی باید یک ملکه داد و یا آنکه وی را با جمعیت دیگری متحد کرد.

نکات حائز اهمیت زنبور داری بهمن ماه :

در زنبورداری بهمن ماه نباید از وزن کردن هر دوهفته یکبار غفلت شود ، که خود کلید کلی از معماها در شغل زنبورداری است.مطالعه کتب مفید زنبورداری در این ماه هم ممکن است، چراکه هنوز کارهای وقت گیروپرمشغله زنبورداری شروع نشده. مطالعه درعین شدت کار هم برای زنبوردار ممکن است چون مطالعه نوعی تفریح است نه نوعی کار. در زنبورداری بهمن ماه یک کنترل دقیق وسایل کار لازم است. برای شروع فعالیت دوباره همه ابزار کارها باید تمیز و شسته و آماده باشند. چون هنگام شدت کار زنبوردار دائم دنبال آنها نگردد باید این شعار را در زندگی زنبورداریش همیشه مد نظر داشته باشد. ( یک جا برای هر یک از ابزارها و هر یک از ابزارها بجای خودشان ) .

کارهای زنبورداری بهمن ماه :

• اولین گیاهی که پس از پاییز در خیلی از نقاط ایران گل می دهد بیدمشک است و همراه آن ملکه نیز اولین تخم ها را می گذارد.
• هرگاه جمعیت غذای کافی نداشت باید با خمیرشیرین یا شان های پر از عسل تغذیه گردد.
• برای کمک به زنبور ها جهت گرم کردن کندویشان در زنبورداری بهمن ماه پارچه های کتانی روی قاب ها را کنترل و در صورت لزوم آنها را عوض کنید و رویشان مقداری روزنامه بگذارید.
• مواظب آن باشید ، بیماری نوزما به ویژه در نقاط مرطوب در این ماه شدت می یابد.
• زمانی که  گرمای هوا از 8 درجه بالاتر برود  زنبورها به خارج پرواز می کنند و پس از دفع مدفوع به سرعت به کندویشان برمی گردند.
• تخته پرواز متحرک سراسری ، مثل ماه گذشته کمک بزرگی به آگاه شدن از وضع داخلی زنبورها و جمعیت در این ماه می کند.
• در ماه های بیکاری مثل زنبورداری بهمن ماه و ماه های آذر و دی  تعمیر کندوهای کهنه و شکسته آنها را آماده بهره برداری در سال آینده می کند.